Bacakların Atar Damar Hastalığı (Periferik Arter Hastalığı)

Bacakların damar hastalığı ayaklara veya bacaklara giden atar damarların daralması veya tıkanması anlamını taşır. En yaygın neden damar sertliği olmakla beraber, Buerger hastalığı ve atar damarların balonlaşıp tıkanmaları (tromboze anevrizmalar) daha az rastlanan tıkanıklık nedenleridir.

Bacakların damar hastalığı gelişimi için başlıca risk faktörleri sigara, hipertansiyon, şeker hastalığı, kanda kolesterol düzeyinin yüksek olması, yaşlılık ve hareketsiz tembel yaşam sayılabilir.

Bunların yanında bacakların damar hastalığı daha sık erkeklerde görülmektedir. Damar hastalığına yaş ilerledikçe daha sık rastlanır. Bacaklardaki damar hastalığı olan hastaların yüzde 50-60’ında ciddi kalp damar hastalığı ve şahdamar (karotis) hastalığı eşlik eder.

Bu sayılan hastalıklar ilerlediklerinde bacak damar hastalığının önüne geçer ve damar hastalarındaki en önemli ölüm nedenini oluşturur.

 

BUERGER HASTALIĞI

Buerger hastalığı orta/küçük çaplı atar ve toplardamarların sigaraya bağlı olarak gelişen tıkayıcı hastalığıdır. Damarlar bir çeşit iltihabı pıhtı ile tıkanır ve özellikle parmaklara giden kan akımını azalır ve sonuçta parmaklarda şiddetli ağrı, bir türlü iyileşmeyen yaralar ve kangren ortaya çıkar.

Buerger hastalığının nedeni tam olarak bilinmemektedir. Buerger hastalığının en önemli sonucu sürekli ağrı ve kangrenler nedeni ile organların kaybı yada kesilmesidir. Ayaklardaki yaralar hastaların yüzde 70’e yakınında olur. Hastaların dörtte birinden fazlasında bacak ya da ayak kesilmesi gerekmektedir.

Belirtiler:

Hastaların çok büyük bir bölümü sigara kullanan erkeklerdir. Hastalık genellikle 20 ile 40 yaşlarında başlar. Buerger hastalığında ayak ve elde özellikle istirahatta şiddetli ağrı ve yaralar vardır.

Hastaların büyük bölümünde yıllardır devam eden ayak ve ellerde üşüme, uyuşma ve soğukluktan yakınırken zamanla istirahatta ayak parmaklarında ağrılar ortaya çıkar. Çoğu kez parmaklar kızarmış olduğu halde  soğuk ve ağrılıdır.

Ağrı başlangıçta yürüme ile gelirken bir süre sonra kalıcı hale gelir. Klasik ağrı kesiciler fayda vermez. Çoğu kez parmaklarda basit nedenlerle başlayan ve bir türlü iyi olmayan çok ağrılı yara, iltihap veya kangren ortaya çıkar.

Tanı:

Buerger hastalığının tanısı için belli başlı anahtar faktörler özellikle 20–40 yaşlarındaki erkeklerde şikayetlerin ortaya çıkmış olması ve sigara yada tütün kullanımıdır. Çeşitli yöntemlerle hastalarda özellikle el ve ayak damarlarında tıkanık belirlenir.

Ayak ve kol damarları arasındaki basınçların oranının düşük olması, renkli Doppler ultrasonografi, MR anjiografi veya BT anjiografi ile damarlarda tıkanıklık belirlenir. Anjiyografide birçok alanda çok sayıda tıkanıklık vardır.

Çoğu kez gövdeye yakın damarlar normal iken bacakta uçlara yakın damarlar tıkalıdır ve kan tıkalı damarların çevresindeki küçük yandaş damarlar (kollateraller) aracılığı ile yetersiz olarak uçlara iletilir.

Buerger hastalığı belirtileri ile gelen bir hastada damar tıkanıklığının kalpten kaynaklanmış bir pıhtıdan, damarlarda yaralanma olmadığı ve bağışıklık sisteminin hastalıklarından olayın kaynaklanmadığından emin olunmalıdır.

Tedavi:

Tedavinin en önemli basamağı sigaranın kesilmesidir. Bu kesinlikle bir zorunluluktur. Sigarayı bırakan kişilerde amputasyon (doku yada uzvun kesilmesi) riski çok düşüktür. Buna  karşın sigara bırakılmadığında yaralar iyileşmez ya da tekrar açılır ve sonuçta çok sayıda uzvun kesilmesi gerekebilir.

Tedavide etkinliği kanıtlanmış en önemli tedavi prostaglandin ismi verilen normalde damarlardan da salgılanan bir çeşit hormonun damardan verilmesidir. Tedavi genelde 3–4 hafta sürer ve yaraların iyileşmesi hızlanır. Bunun dışında ağrı kesiciler ya da özel ağrı tedavisi yöntemleri hastalarda rahatlama sağlayabilir.

Buerger tanısı olan çok az sayıda hastada damarlar bypass cerrahisi için uygundur. Genel olarak bypass cerrahisi kısa sürede tıkanmakla beraber, açık kaldığında bacağın yada ayağın kurtulmasına yardımcı olan en önemli tedavidir.

Bu yöntem uygulanamadığı yada başarısız kaldığı durumlarda ise atar damarlardaki büzüşmeye yol açan sempatik sinirler sempatektomi ameliyatı ile kesilebilir. Çoğu hastada hastalık bu tedavilere cevap vermez ve uzvun kesilmesi gerekir.

 

Şeker Hastalığına (Diyabetik) Bağlı Damar Hastalıkları

Şeker hastalığı kan şekeri olan glikozu dengede tutmaya yarayan insülin hormonunun eksikliği ya da bozukluğu nedeni ile kanda aşırı miktarda fazla glikoz olmasıdır. Kanda glikozun aşırı yüksekliği bir çok organ ve dokuda hasara yol açar. Diyabetik damar hastalığı damarların şeker hastalığına bağlı nedenlerle kalınlaşması, daralması ve tıkanmasıdır.

Bu nedenle şeker hastalarında inme 5 kat, kalp damar hastalığı 2-4 kat ve damar hastalığı ise 5 kat daha fazla görülmektedir.

Şeker hastalarında damarlarda hastalık özellikle gözde retinada, böbrek damarlarında ve ateroskleroz  yani damar sertliği şeklinde başta kalbi besleyen koroner damarlar, kol ve bacaklardaki atar damarlar olmak üzere bütün atar damarlar etkilenir.

Belirtiler

Bulanık görme,

Görüntüde sinek uçuşmaları

Yüzde ve uzuvlarda şişme,

El ve ayaklarda dokunma ve ağrı duyusunun kaybı

Ayakta yaralar

Hipertansiyon,

Bacaklarda yürüme ağrısı,

Göğüs ağrısı

Tanı:

Şeker hastalığında damar hastalıklarının tanısı göz muayenesi, göz damarlarının anjiyografisi, böbrekler için idrar tahlili, bacak damar hastalığının tanısı için ultrason gerekebilir.

Şeker hastalarında damar hastalıklarında özellikle damar sertliğine sık rastlanılmaktadır. Bu damar hastalıkları tüm vücutta ve organ damarlarında oldukça yaygındır. Ancak bacak damarları önemli oranda etkilenir ve şeker hastalarında iyileşmeyen ayak yaralarına ve sonunda da ayak yada bacağın kaybına yol açabilir.

Ayak ve bacak yaraları şeker hastaları için oldukça önemli bir sorundur. Sıklıkla ayakta parmaklarda, topukta ve tarak kemikleri üzerinde önce basit nedenlerle başlayan yaralar, haftalarca veya aylarca iyileşmez. Bu iyileşmeyen yaralar iltihaplandığında ise çoğu kez önü alınamayan ve hızla yayılan enfeksiyonlara yol açar.

Gerek bu enfeksiyonlar gerekse yetersiz müdahale ile oluşturulmuş olan yaralar örneğin küçük kangren yâda yaralar nedeni ile kesilen parmakların olduğu yaralar sonucunda ayak ve bacak canlılığı tehlikeye girebilir.

Tedavi:

Eğer ayaklarda yara var ve damar hastalığı da var ise damar ameliyatları gerekebilir. Damar hastalığı ya da ayağa giden kan akımı düzeltilmeden yaranın iyileşmesi mümkün değildir. Bu nedenle damar hastalığı olan diyabetik hastaların öncelikle damar hastalığını tedavisi gereklidir.

Girişim kararı hastanın genel sağlık durumuna göre verilmelidir. Mümkün olduğunca hasta açısından daha kolay kaldırılabilir girişimler örneğin balon ve stent birinci planda tercih edilir. Eğer bu yöntemle tedavi mümkün değilse, o zaman tıkanıklığın yerine göre bypass cerrahisi uygulanır.